Jeże! Pomóż im przetrwać zimę w swoim ogrodzie

Dokąd nocą tupta jeż? Istnieje duża szansa, że część z nich przytupta prosto do naszych ogródków. Oczywiście, bez bagażu w postaci rumianego jabłka dźwiganego na kolcach, ponieważ to nie owoce znajdują się w diecie tego uroczego stworzonka. Zdecydowanie warto się z nim zaprzyjaźnić i zapewnić mu komfortowe warunki w naszym ogrodzie. Dobrze ugoszczony z pewnością nam się odwdzięczy. W jaki sposób?

Kim jest jeż?
Jeż to mały, a jednocześnie największy owadożerny ssak, którego możemy spotkać w Polsce. Na terenie naszego kraju występują dwa gatunki tego sympatycznego zwierza: jeż wschodni (Erinaceus concolor), którego można spotkać właściwie w całym kraju, a także występującego znacznie rzadziej, bo jedynie na Śląsku, Ziemiach Lubuskich i Pomorzu Szczecińskim, jeża europejskiego lub zachodniego (e. Europaesus). Jeże wschodnie charakteryzują się białym brzuchem i mniejszą liczbą kolców, które są jednak grubsze niż u jeża zachodniego. Ponadto jeż zachodni, w przeciwieństwie do swojego kuzyna, ma na brzuszku ciemne plamki. Różnice te są bardzo subtelne, dlatego też gatunki te są niemal nie do rozróżnienia w warunkach polowych. Oba gatunki charakteryzują się rozmiarem od 13,5 cm do 26,5 cm, ważą od 800 do 1200 g. Mają małe oczka, zaokrąglone uszka i krótki, zaledwie 20 mm ogonek. Z wierzchu pokryte są szarobrunatnymi kolcami, których liczba wynosi od 6000 do 8000 szpilek o długości około 2 cm, będące tak naprawdę przekształconymi włosami zapewniającymi zwierzątku bezpieczeństwo. W obliczu zagrożenia jeż potrafi zwinąć się w kulkę, strosząc kolce i tym samym uniemożliwić atak drapieżnikowi.
Jeże to nocni wędrowcy – zaledwie w ciągu jednej nocy są w stanie przebyć nawet 2 kilometry w poszukiwaniu pożywienia czy schronienia. Są także doskonałymi pływakami i wspinaczami. Zwierzęta te są samotnikami, które łączą się w pary jedynie na okres godowy – wtedy też, choć zazwyczaj jest zwierzęciem spokojnym i łagodnym, zaczyna się zachowywać bardzo nerwowo – gryzie, fuka, pluje i syczy. Młode jeży rodzą się w kwietniu i maju. Samice rodzą od 1 do 9 jeżyków. Te od samego początku pokryte są kolcami – początkowo pokrytymi cienką błonką, która pęka jakiś czas po porodzie i uwalnia białe, miękkie kolce. Po 11 dniach życia młode wykształcają już umiejętność zwinięcia się w kłębek, a po 14 otwierają oczka. W naturalnych warunkach jeż może dożyć nawet 6 lat.

Do stołu podano!
Wbrew temu, co widzieliśmy na obrazkach w książkach dla dzieci, jeże nie żywią się jabłkami i grzybami. Chociaż są zwierzętami wszystkożernymi, to jednak podstawą ich diety są robaki ziemne, ślimaki i owady, przez co z całą pewnością wzbudzają sympatię wszystkich ogrodników. Choć rzadko się o tym mówi, to jeże zjadają muchy i komary, które przecież latem są dla nas prawdziwym utrapieniem. Jeże zjadają również płazy i ptasie jaja. Są też jedynymi ssakami, które mają w swoim menu ropuchy, ponieważ są niewrażliwe na ich jad. Co ciekawe, potrafią również wyjść zwycięsko ze starcia ze żmiją! W tym przypadku niezwykle pomocna jest kolczasta zbroja jeża. Owoce i warzywa są zaledwie dodatkiem do jeżowej diety. Małe jeże, jak każde ssaki, żywią się mlekiem swojej mamy. Jesienią zwierzaki te zaczynają intensywne żerowanie, aby zgromadzić jak najwięcej tkanki tłuszczowej, która pozwoli im przetrwać zimę.

Zimowy sen
Jeże wykształciły mechanizm hibernacji, czyli, krótko mówiąc, zapadają w zimowy sen. Funkcje życiowe zostają spowolnione, a temperatura ciała spada do 4-5 stopni Celsjusza. Na ten czas potrzebują przytulnej norki, w której mogłyby przespać spokojnie całą zimę. Poszukiwanie odpowiedniego schronienia okazuje się bardzo trudne dla tych zwierzaków – wiele młodych osobników nie daje sobie z tym rady i nawet połowa jeży nie jest w stanie przetrwać swojej pierwszej zimy.

Jak pomóc jeżom przetrwać zimę?
Przede wszystkim jeżom nie należy przeszkadzać ani w gromadzeniu zapasów na zimę, ani podczas hibernacji. Śpiących jeży pod żadnym pozorem nie należy budzić! Jeśli chcemy im pomóc, możemy zrobić to w tak naprawdę bardzo łatwy sposób, budując im wygodne, przytulne domki, w których mogą spędzić tę najtrudniejszą porę roku. Warto zrobić to w zacisznym, suchym kącie ogrodu, gdzie zwierzaki nie będą niepokojone przez naszych domowych pupili i ludzi. Domek można zbić z surowych (nie malowanych czy impregnowanych) desek. Domek powinien mieć wymiary ok. 40-50 cm szerokości, tyle samo długości i ok. 35 cm wysokości. Wnętrze domku można wyścielić suchą, świeżą słomą (przed mrozami napełniamy domek aż po sam dach), natomiast całą konstrukcję przykryć zagrabionymi w ogrodzie liśćmi, które będą dodatkowym ociepleniem. By nie porwał ich wiatr, warto całość zabezpieczyć gałęziami.

Jeśli chcemy jeże dokarmiać, powinniśmy pamiętać o bardzo ważnej rzeczy: jeży nie wolno poić krowim mlekiem! Nie są one w stanie strawić laktozy. W zdecydowanej większości przypadków jeż po spożyciu mleka umiera w męczarniach. Tyczy się to również małych, osieroconych jeżątek, które powinny być karmione specjalnym, nieszkodliwym dla nich mlekiem. Jeżom warto zapewnić czystą, świeżą wodę i dobrej jakości karmę dla kociąt, choć w sklepach zoologicznych można już kupić produkty dedykowane specjalnie tym zwierzakom. Lepiej nie dokarmiać jeży późną jesienią, ponieważ to może przesunąć okres snu zimowego jeży, natomiast zdecydowanie będzie to pomocne wczesną wiosną, gdy jeże będą osłabione po hibernacji i będą potrzebować uzupełnienia straconych kalorii.

Bez wątpienia jeże to nasi mali, kolczaści sprzymierzeńcy! Warto zadbać o te zwierzaki, jednak należy pamiętać, aby zrobić to odpowiedzialnie, aby dodatkowo im nie zaszkodzić. Mamy nadzieję, że zaprosicie jeża do swojego ogródka.